Dẫn nhập
Trong khi mảng thương mại đối ngoại của chính quyền Trump liên tục gặp trở ngại pháp lý và phản ứng mạnh mẽ từ thị trường quốc tế, việc triển khai chính sách đối nội lại đang diễn ra tương đối trơn tru. Nhờ sự thống nhất quyền lực tại cả Thượng viện và Hạ viện dưới sự điều hành của Đảng Cộng hòa, nhiều sắc lệnh hành pháp về nhập cư, y tế và tài chính nội địa đã được ban hành nhanh chóng. Tuy nhiên, những bước đi ban đầu này mới chỉ chạm tới “phần nổi của tảng băng” so với những thách thức cốt lõi nhất: bội chi liên bang, kiểm soát di cư bất hợp pháp, và chi phí tài chính gia tăng.
1. Khó khăn trong cắt giảm thâm hụt ngân sách
**Quy mô thâm hụt**: Ngân sách liên bang Mỹ hiện đang ghi nhận mức bội chi hơn 1.4 nghìn tỷ USD trong năm tài chính 2024, làm dấy lên lo ngại về tính bền vững nợ công và áp lực lên lợi suất trái phiếu chính phủ.
**Mục tiêu phi thực tế**: Ít nhất ba cam kết lớn—cắt giảm bội chi, xuất khẩu di cư trái phép và hạ thấp lợi suất trái phiếu—đều đòi hỏi phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Tài chính, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và Quốc hội. Tuy nhiên, Fed hoạt động độc lập, và Quốc hội khó lòng nhất trí cắt giảm song song cả chi tiêu lẫn tăng thuế.
Phân tích sâu: Việc giảm bội chi phải dựa trên hai hướng: tăng thu ngân sách (qua cải tổ thuế) và giảm chi (qua cắt giảm chương trình). Trong khi chính quyền Trump đã hạ thuế doanh nghiệp xuống 21%, dẫn đến hụt thu 170 tỷ USD/năm, thì các đề xuất “cắt 1.000 tỷ USD” lại thiếu lộ trình cụ thể, và khả năng đàm phán với Quốc hội Dân chủ ở các bang vẫn là rào cản lớn. Việc không thiết kế đồng bộ giữa Fed và Bộ Tài chính càng khiến mục tiêu hạ lợi suất trái phiếu trở nên không khả thi.
2. Sắc lệnh di cư: Hiệu quả hay hình thức?
**Sắc lệnh hành pháp**: Từ lệnh tăng cường truy xuất sinh trắc học đến lệnh hạn chế tị nạn tại biên giới, chính quyền đã có loạt chỉ thị để “siết” di cư bất hợp pháp.
**Thách thức pháp lý**: Các bang thiên về Dân chủ như California và New York đã nhanh chóng khởi kiện, dẫn đến tạm hoãn một số điều khoản.
Phân tích sâu: Ngoại trừ những thay đổi dễ thực thi (ví dụ tăng cường nhân sự an ninh biên giới), các biện pháp sâu rộng—như xây tường biên giới mới hay trục xuất 12 triệu người nhập cư trái phép—đều vấp phải rào cản tòa án liên bang. Thiếu ngân sách rõ ràng để chi trả nhân sự và cơ sở vật chất cũng như quy trình thẩm định di dân, nên hiệu quả thực thi thực tế có thể rất hạn chế.
3. Sáng kiến “Musk hóa” bộ máy: DEI, USAID và câu chuyện ngân sách
Trong hai tuần qua, Elon Musk bất ngờ công bố ý định bãi bỏ nhiều cơ quan liên bang, trong đó có:
– Văn phòng Đa dạng, Công bằng và Hòa nhập (DEI)
– Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID)
Tổng chi cho hai đơn vị này chỉ vài chục tỷ USD—chưa đến 5% so với mục tiêu 1.000 tỷ USD cắt giảm mỗi năm mà Musk đề ra. Khi tiến đến “hớt ngọn” như Bộ Giáo dục (268.4 tỷ USD) hay Bộ Y tế (bao gồm Medicaid và ACA, lên đến hàng trăm tỷ USD), tác động xã hội và phản ứng công chúng sẽ dữ dội hơn rất nhiều.
Phân tích sâu:
– **Bộ Giáo dục**: Năm tài chính 2024, ngân sách 268.4 tỷ USD (trong đó 160.7 tỷ cho hỗ trợ sinh viên) hỗ trợ trực tiếp cho hơn 30 triệu sinh viên vay vốn và nhiều chương trình khuyết tật. Việc cắt giảm đồng nghĩa hàng triệu gia đình trung thấp sẽ gánh nợ nhiều hơn, giảm tiếp cận giáo dục đại học.
– **Y tế (Medicaid & ACA)**: ACA đã mở rộng bảo hiểm cho 20 triệu người, với ngân sách khoảng 100 tỷ USD/năm. Cắt giảm sẽ đẩy chi phí trực tiếp về bác sĩ và bệnh viện, gây áp lực lớn lên tầng lớp thu nhập thấp – vốn từng bào chữa để duy trì chương trình này.
4. Hệ quả chính trị và kinh tế
1. **Phản ứng công chúng**: Các cuộc thăm dò gần đây cho thấy tỉ lệ không ủng hộ Trump đã tăng từ 41.5% lên 44.4% trong 16 ngày đầu sau nhậm chức, trong khi ủng hộ giảm từ 49.7% xuống 49%—dấu hiệu cho thấy chính quyền không có nhiều “dư địa” để thí nghiệm với các biện pháp mang tính cải cách mạnh mẽ.
2. **Tiêu dùng và tăng trưởng**: Việc cắt giảm chi tiêu xã hội có thể làm giảm tổng cầu nội địa, kéo theo GDP tăng trưởng thấp hơn kỳ vọng 2–3%/năm, ảnh hưởng trực tiếp đến thu ngân sách và làm trầm trọng thêm thâm hụt ngân sách.
3. **Tương lai chính sách**: Với cuộc bầu cử Quốc hội giữa kỳ đang đến gần (tháng 11/2026), Đảng Cộng hòa sẽ phải cân nhắc giữa lợi ích lâu dài (giảm nợ công) và nhu cầu duy trì đa số ghế Quốc hội. Việc “giải cứu” ngân sách qua cắt giảm mạnh tại các chương trình an sinh xã hội có thể đổi lấy thất bại chính trị ngay lập tức.
Kết luận
Dù khởi đầu suôn sẻ nhờ thế đa số trong Quốc hội, chính sách đối nội của chính quyền Trump vẫn đang đứng trước ngã rẽ mang tính chiến lược: tiếp tục “hớt ngọn” ở những chương trình chi tiêu nhỏ, hoặc đối đầu trực diện với những khoản chi lớn như giáo dục và y tế—mà lựa chọn sau sẽ kéo theo hệ lụy kinh tế-xã hội sâu rộng. Áp lực từ tòa án, dư luận, và thực tế ngân sách bắt buộc Washington phải cân nhắc sự hài hòa giữa tham vọng cải cách và khả năng thực thi, nếu không muốn đánh mất niềm tin nơi cử tri và làm xói mòn tăng trưởng kinh tế.
